Często osoby, które przeczuwają, iż sensownie byłoby skorzystać z pomocy specjalisty zajmującego się zdrowiem psychicznym, nie wiedzą do kogo się udać. Nawet osoby, które ze wsparcia już korzystają czasami nie są pewne, czy to w czym uczestniczą to psychoterapia, porady psychologa, czy rozmowa z psychiatrą. Sprawę utrudnia fakt, że podziały w niektórych przypadkach rzeczywiście nie są wyraźne, a prawo nie reguluje wielu kwestii. Poniżej przedstawiamy pierwszą część krótkiego przewodnika po niektórych zawodach związanych ze zdrowiem i dobrostanem psychicznym.
Kim jest psychiatra?
Psychiatra jest lekarzem – osobą, która ukończyła studia medyczne, a następnie odbyła staż specjalizacyjny i zdała państwowy egzamin specjalizacyjny z psychiatrii. Jest to zatem lekarz-specjalista. Psychiatrzy w różny sposób podchodzą do swojego zawodu – część psychiatrów traktuje swój zawód bardziej „medycznie” czyli na podstawie wywiadu i przeprowadzonych badań stawiają diagnozę, dobierają leki i ewentualnie wystawiają zwolnienia lekarskie (lub zlecają dalsze badania, kierują do innych specjalistów, szpitala itp.). Niektórzy psychiatrzy będą zwracać większą uwagą na udzielenie wsparcia psychologicznego, czy włączanie w pracę z pacjentem elementów psychoterapii. Nie są to jednak osoby, które z założenia zajmują się psychoterapią. Staż specjalizacyjny obejmuje podstawy jej prowadzenia, jednak jego głównym celem nie jest kształtowanie tej umiejętności. Jest to jedyny specjalista z wymienionych, który ma prawo prowadzenia farmakoterapii, czy wypisywania zwolnień chorobowych z pracy. W przypadku bardzo nasilonych objawów, epizodu choroby psychicznej, ostrego kryzysu psychicznego, głębokich trudności w funkcjonowaniu, czy myśli samobójczych – gabinet psychiatry lub szpital psychiatryczny są często miejscami najodpowiedniejszymi, by w pierwszej kolejności szukać pomocy.
Kim jest psycholog?
Psycholog to osoba, która ukończyła jednolite studia magisterskie na kierunku psychologia. Warto podkreślić, że ani studia podyplomowe, studia licencjackie, ani kursy nie dają prawa do posługiwania się mianem psychologa. Niektóre studia podyplomowe np. z psychoonkologii, psychologii dziecięcej, czy rodzinnej często nie wymagają ukończenia wydziału psychologii, jednak osoby, które je ukończą, a nie są magistrami psychologii, nie powinny nazywać się psychologami. Psychologowie nie zdają egzaminów certyfikujących, zdają egzamin magisterski. Studia obejmują różne aspekty dziedziny, jaką jest psychologia, a udzielanie wsparcia, czy pomocy psychologicznej jest jednym, choć zazwyczaj nie najważniejszym z obszarów kształcenia (czasem psychologowie mają podstawową wiedzę z tych dziedzin, czasem, o ile program studiów obejmował taką możliwość, szerszą, jednak nigdy tak szeroką, jak osoby, które ukończyły całościowe szkolenie z psychoterapii).
Według ustawy o zawodzie psychologa praca psychologa polega na stawianiu diagnoz psychologicznych (tylko psychologowie mają możliwość wykonywania większości wiarygodnych testów psychologicznych), wystawianiu opinii, orzekaniu. Ustawa przewiduje także udzielanie pomocy psychologicznej, której definicji nie określa. Czasem przyjmuje się, że jest to pomoc udzielana przez psychologa, o raczej doraźnym i krótkotrwałym charakterze (od jednego do kilkunastu spotkań) i ma na celu raczej udzielanie wsparcia, niż działanie ukierunkowane na zmianę funkcjonowania. W innych interpretacjach, pomoc psychologiczna to właściwie każde działanie nastawione na wpieranie psychiki drugiego człowieka. W ustawie jest także mowa o możliwości świadczenia psychoterapii przez psychologów oraz informacja, iż warunki na jakich psychologowie mogą ją prowadzić zostanie uregulowane rozporządzeniem. Rozporządzenie nigdy nie powstało. Psychologowie często spierają się z psychoterapeutami, czy mogą prowadzić psychoterapię, czym różni się ona od wsparcia psychologa itp. Z pewnością po diagnozę, opinię i wsparcie – warto udać się do psychologa.
Psycholog kliniczny
Psycholog kliniczny jest psychologiem-specjalistą, który ukończył dodatkowe staże i szkolenia (czas trwania szkolenia specjalizacyjnego to 4 lub 5 lat) i zdał egzamin z zakresu psychologii klinicznej. Specjalizacja kliniczna koncentruje się na ugruntowaniu wiedzy z zakresu profilaktyki, diagnozy (także stosowania testów psychologicznych) i pomocy psychologicznej, które są istotnym elementem procesu leczenia i terapii w różnych dziedzinach medycyny. Często specjaliści psychologii klinicznej będą zatem pracowali w służbie zdrowia, współpracowali z lekarzami, pracowali w oddziałach szpitalnych, czy poradniach zdrowia psychicznego.
Warto odróżnić specjalność kliniczną wybieraną na studiach magisterskich z psychologii od specjalizacji klinicznej. Osoba, która wybrała specjalność kliniczną na studiach, będzie miała dodatkowe zajęcia z niektórych przedmiotów, a po studiach będzie się mogła posługiwać tytułem psychologa. Psychologiem klinicznym natomiast jest jedynie osoba, która ukończyła szkolenie podyplomowe i zdała egzamin państwowy.