Lęk uogólniony a psychoterapia w nurcie EFT

Zespół lęku uogólnionego (z ang. GAD) to najpowszechniej występujące zaburzenie lękowe. Szacuje się, że występuje u około 1,9-5,4% populacji, przy czym u kobiet jest on diagnozowany dwa razy częściej niż u mężczyzn. Często pojawia się w dzieciństwie lub okresie dorastania i trwa przez całe życie, przy czym symptomy nasilają się w okresach wzmożonego stresu. Często współwystępuje z zaburzeniami nastroju, uzależnieniami, zaburzeniami odżywiania, zaburzeniami osobowości oraz innymi zaburzeniami lękowymi. Zespół lęku uogólnionego dość trudno poddaje się leczeniu – terapia krótkoterminowa jest skuteczna w około połowie przypadków.[1]

Źródła zespołu lęku uogólnionego i doświadczenie osoby dotkniętej GAD w rozumieniu EFT

Osoby cierpiące na zespół lęku uogólnionego zwykle odczuwają swoisty, niezróżnicowany, silniejszy lub słabszy, niepokój. Terapia Skoncentrowana na Emocjach widzi objawy tego niepokoju i martwienia się jako próby chronienia się przed przytłoczeniem przez bolesne uczucia strachu, smutku i wstydu, których dana osoba nie jest w stanie wyciszyć, ukoić. Uczucia związane z potrzebami są uciszane, ignorowane, unieważniane, a w konsekwencji nie udaje się przywrócić stanu spokoju i równowagi w organizmie. Potrzeby, których manifestacją są uczucia, pozostają niezaspokojone ponieważ zabrakło ich zaspokojenia w przeszłości – nie pojawiło się wsparcie i ochrona w sytuacjach podatności na zranienie. W efekcie wytworzył się obraz siebie jako podatnego na zranienie i nieradzącego sobie. Temu obrazowi siebie często towarzyszy poczucie słabości, odrzucenia, wybrakowania, bycia niegodnym, wstydu i smutku.

Źródłem wymienionych wyżej bolesnych emocji jest prawdopodobnie powtarzająca się w przeszłości ekspozycja na zagrażające, bolesne wydarzenia życiowe. Mogą to być traumy przez duże ‘T’, takie jak katastrofa naturalna czy przemoc fizyczna, w tym seksualna. Często jest to również efekt nagromadzenia mniejszych, powtarzających się zranień w ważnych relacjach lub chronicznego codziennego stresu (trauma przez małe ‘t’).

Cele i metody psychoterapii EFT w zespole lęku uogólnionego

Celem terapii klienta doświadczającego GAD jest:

• przetworzenie uczuć strachu, smutku i wstydu będących pochodną zranień więzi i zranień emocjonalnych;

• uczenie się różnicowania i regulowania swoich emocji, rozpoznawania potrzeb i traktowania ich jako ważnych, zasługujących na zaspokojenie;

• rozwinięcie samoakceptacji, umiejętności samokojenia, afirmacji samego siebie, traktowania swojego doświadczenia jako ważnego, uzasadnionego;

• budowanie poczucia sprawczości i wiary w możliwość radzenia sobie w trudnych sytuacjach;

• budowanie umiejętności czerpania przyjemności z bliskich związków z ważnymi osobami.

W terapii próbujemy m.in. dotrzeć do asertywnej, chroniącej złości związanej z poczuciem krzywdy i zranienia przez ważne osoby i możliwości jej wyrażenia. Chcemy również skontaktować się ze smutkiem związanym ze stratami z przeszłości i przejść przez proces swoistej żałoby związanej z opłakaniem tych strat. Krokami do osiągnięcia takiego stanu jest m.in. przyglądanie się historii życia klienta i tworzenie spójnej narracji doświadczenia – budowanie pomostów pomiędzy wydarzeniami a towarzyszącymi im uczuciami i reakcjami behawioralnymi.

Zespół lęku uogólnionego a skuteczność psychoterapii EFT

Podejście doświadczeniowe i podejście skoncentrowane na osobie są efektywnymi sposobami leczenia różnych zaburzeń lękowych. EFT i stosowane w tym podejściu interwencje skupione na doświadczeniu emocjonalnym i pracy z doznaniami z ciała są skuteczne w radzeniu sobie z lękiem uogólnionym. Długość terapii zależy od dotkliwości doświadczeń z okresu dzieciństwa i dorastania oraz osobistych zasobów, które klient posiada w momencie rozpoczynania terapii, m.in. zaufania do samego siebie. Terapia krótkoterminowa trwa ok. pół roku, jednak dość często bywa to czas niewystarczający do redukcji symptomów zespołu leku uogólnionego.

Artykuł powstał na podstawie rozdziału Emotion-Focused Therapy for Generalized Anxiety Disorder w książce ‘Clinical Hanbook of Emotion-Focused Therapy’, Greenberg Leslie S. and Goldman Rhonda N. (Ed.), wydanej przez Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne (Washington, DC, 2019)

[1] Dane za: Clinical Handbook of Emotion-Focused Therapy, Leslie S. Greenberg and Rhonda N. Goldman (Ed.), American Psychological Association, Washington, DC, 2019, str. 315-316

EFT – terapia par skoncentrowana na emocjach

Terapia par skoncentrowana na emocjach łączy w sobie skupienie na indywidualnym doświadczeniu każdego z partnerów w związku z poszukiwaniem powtarzających się wzorców w interakcji między partnerami oraz ich zmianą na bardziej elastyczne i lepiej służące związkowi.

Problemy w parze zgłaszane na terapii

Pary, które zgłaszają się na terapię małżeńską najczęściej definiują swój problem jako niemożność porozumienia się ze sobą nawzajem, problemy w komunikacji w związku. Czasem mówią o poczuciu dystansu lub nadmiernej kontroli ze strony partnera, o wzajemnym obwinianiu się czy poczuciu, że związek się wypalił, a partnerów nic już ze sobą nie łączy. Czasem przychodzą pod wpływem specyficznych wydarzeń, np. zdrady, poważnej choroby jednego z partnerów czy innego kryzysu życiowego.

Terapia par skoncentrowana na emocjach zakłada, że podstawowym źródłem problemów w parze jest utrata kontaktu emocjonalnego i poczucia bezpieczeństwa emocjonalnego w relacji z partnerem. Większość walk i konfliktów między partnerami to skutek owego utraconego poczucia bezpieczeństwa, to protest przeciwko emocjonalnej rozłące.

Psychoterapia par skoncentrowana na emocjach i teoria przywiązania

Terapia par skoncentrowana na emocjach (Emotionally Focused Therapy for Couples - EFT) została stworzona przez kanadyjską badaczkę i psychoterapeutkę, dr Sue Johnson. Inspiracją do jej stworzenia była m.in. teoria przywiązania Johna Bowlby’ego oraz badania nad relacjami partnerskimi osób dorosłych prowadzone pod koniec XX i na początku XXI wieku. Relacja miłosna jest w niej postrzegana jako forma przywiązania, więź emocjonalna mająca zaspokoić wrodzoną potrzebę bezpieczeństwa każdego człowieka, również dorosłego.

Emocjonalna niedostępność partnera wywołuje w nas negatywne emocje. Przede wszystkim strach, ale również gniew czy smutek. Strach pojawia się kiedy czujemy, że nasze przetrwanie jest zagrożone. W sytuacji postrzeganego zagrożenia walczymy z partnerem lub wycofujemy się. Walczymy o bycie zauważonym, kontakt, zaspokojenie potrzeb. Wycofujemy się, by zachować kontrolę, nie pozwolić się skrzywdzić.

W dzieciństwie, w kontakcie z ważnymi osobami, tworzymy swój indywidualny styl przywiązania: bezpieczny, lękowo-unikowy  lub lękowo-ambiwalentny. Ten styl przywiązania wpływa na to jak funkcjonujemy w dorosłych relacjach miłosnych. Emocjonalna nieobecność partnera (postrzegana subiektywnie) prowadzi do różnych reakcji:  złości i sprzeciwu, poszukiwania partnera i silnej potrzeby bycia blisko, utraty nadziei i wreszcie odsunięcia się, emocjonalnej separacji.

Rozpoznawanie szatańskich dialogów w trakcie psychoterapii par

Partnerzy, którzy odczuwają zerwanie emocjonalnej więzi wchodzą ze sobą w negatywne interakcje, które Sue Johnson nazywa „szatańskimi dialogami” i porównuje do tańca. Ich rozpoznanie stanowi punkt wyjścia terapii par skoncentrowanej na emocjach. Istnieją trzy podstawowe wzorce negatywnych interakcji w parze:

• „Znaleźć tego złego” – to wzajemne atakowanie się, obwinianie, oskarżanie
• „Polka protestacyjna” – jeden z partnerów wysuwa żądania w proteście przeciwko emocjonalnej rozłące, drugi postrzega to jako krytykę i wycofuje się
• „Zastygnąć i uciekać” – to defensywne zamknięcie się na siebie nawzajem, partnerzy sprawiają wrażenie, że niczego nie czują i nie potrzebują

Cele psychoterapii par skoncentrowanej na emocjach

W trakcie psychoterapii partnerzy uczą się:

• rozpoznawać i zauważać negatywne wzorce interakcji pojawiające się w odpowiedzi na odczuwany brak poczucia bezpieczeństwa
• rozpoznawać i wyrażać emocje i potrzeby leżące u podłoża „szatańskich dialogów”, pokazywać wrażliwsze części siebie, podejmować ryzyko odsłaniania siebie przed partnerem
• stawać się wyczulonym na partnera, dostrajać się do niego
• odtwarzać lub budować bliską, bezpieczną więź z partnerem
• budować nowe wzorce interakcji oparte na miłości i więzi

Jak pisze Sue Johnson w książce „Przytul mnie”: „EFT nie tylko pomaga leczyć relacje, ale również tworzy relacje, które leczą.”